Monday, December 28, 2020

“थिंक ऑन पेपर”

जर्नलिंग-मॉर्निंग पेजेस-डायरी-ब्लॉगिंग काहीही म्हणा, पण पर्सनल रायटींग हे माझ्या दृष्टीने सेल्फ़-मॅनेजिंग, सेल्फ़-इम्प्रुविंग अशा अर्थाने कायम उपयोगी पडलेले आहे. मला ते रिलॅक्सिंग वाटते, डोक्यातला कोलाहल शांत होतो, आणि डॉर्मन्ट राहिलेल्या अनेक कल्पनांची बीजे तरतरुन वर येत रहातात लिहिताना. 

सुरुवातीला मी ऎक्टीविटी लॉग करायचे. म्हणजे किती वाजता उठले/लिहायला बसले/आज काय वाचलं/कोणाशी बोलले/फ़िल्म्स कोणत्या पाहिल्या/सोशल मिडियावर नेमका किती वेळ घालवला किंवा काय केलं? असं सगळं क्वान्टीफ़ाय. डेरियस फ़ोरोक्स ज्याच्याकडून मी तीन वर्षांपूर्वी सेल्फ़-मॅनेजमेन्ट कौंन्सेलिंग घेतलं होतं त्याने मला काही बेसिक वाटणारे प्रश्न दिले होते, ज्यांची उत्तरं मी रोज लिहिणं अपेक्षित होतं. सुरुवातीला मी इरिटेट व्हायचे, याचा काय उपयोग असं वाटून. पण जसजशी मी रोज लिहायला लागले तसा मला त्यामागचा एक्झॅक्ट मोटीव लक्षात आला. कारण त्यातल्या उत्तरांमधून माझा बराचसा आळशीपणा, चालढकलेगिरी, कंटाळा उघडा पडायला लागला. प्रश्न असे होते-

  • What time did you wake up today?
  • What was the first thing you did?
  • What did you have for breakfast?
  • How did you feel during the morning?
  • What did you work on today? How did it go?
  • What book are you reading? What do you think about it?

शिवाय यातून एक महत्वाची गोष्ट माझ्या लक्षात आली, की आपल्या मेमरीला तसा काही अर्थ नसतो. ठळक प्रसंग सोडले तर फ़ार काही आपण दिवसभरातलं चोवीस तासांच्या वर लक्षात ठेवत नाही, ठेवू शकत नाही, कारण सोशल मिडिया आणि आजूबाजूच्या वातावरणातून भरमसाठ डोक्यावर आदळत रहातं. त्यामुळे या साध्या प्रश्नांच्या उत्तरांना काही ठराविक काळानंतर माझ्यापुरतं एक महत्वाचं संदर्भमूल्य मला मिळत होतं. जयपूर लिटफ़ेस्टमधे मेम्वायर्सचं एक सेशन मी अटेंड केलं होतं, त्यावेळी मधुर जाफ़रीचं मेम्वायर नुकतं पब्लिश झालं होतं. ती सांगत होती- अनेक फ़ॅमिली एव्हेन्ट्स, ज्यात मी आणि माझी भावंड सामिल असायचो, उदा. काही समारंभ, पिकनिक्स वगैरे, त्याबद्दलच्या आठवणी लिहिताना मी संदर्भ अचूक असावेत म्हणून माझ्या भावाला किंवा मित्र-मैत्रिणींना विचारायचे, त्यांना काय आठवतय याबद्दल म्हणून. एक प्रसंग होता, जेव्हा एका आमराईत आम्ही आमच्या घरच्या गाडीतून सगळे गेलो होतो, सहा-सात भावंड. त्यावेळी माझा मोठा भाऊ आणि मी खूप भांडलो होतो, त्याने मला गाडीतून ढकलून दिलं होतं आणि माझा हात मोडला होता. भावाला मी विचारलं तेव्हा त्याला मुळात मी गाडीत होते सगळ्यांसोबत हेच आठवत नव्हतं. नंतर भांडण दुस-याच एका भावाबरोबर झालं होतं असं तो म्हणाला. प्रत्येक भावाला गाडी कोणत्या मेकची होती, तिचा त्यावेळी रंग काय होता, ड्राइव्ह कोण करत होतं याबद्दल वेगळ्या स्मृती होत्या. थोडक्यात काय, आपल्या आठवणी आपल्याला हवं ते, हवं तसंच मेंदूत साठवतात, कालांतराने त्यावर वेगवेगळे रंग, थर चढत जातात. आपल्या काही कटू आठवणींकडे आपण वेगळ्या पर्स्पेक्टीवने बघू शकत होतो, त्याची गरज आहे हे आपल्या लक्षातच येत नाही. त्यामुळे जे महत्वाचं आयुष्यात घडलं ते निदान वस्तुनिष्ठतेनं नोंदवलं जायला हवं. जनरली हा ऎक्टीविटी लॉग मी रात्री लिहिते.

त्यानंतर मग- मॉर्निंग पेजेस, आयडिया जर्नलिंग जे सकाळी, दिवसभरात केव्हाही करते. एडिट न करणे ही मॉर्निंग जर्नलची मुख्य अट. स्ट्रीम ऑफ़ कॉन्शसनेस जर्नलिंग.

मला अनेकदा स्ट्रेस येत रहातो, ऎन्क्झायटी सिन्ड्रोम दिवसेंदिवस वाढत चालला आहे. अशावेळी जर्नलिंग कमालीचे उपयोगी पडते. लिहित जाताना अनेकदा स्ट्रेसचे कारण किती फ़ालतू आहे, त्यावर अमुक एक करता येऊ शकतं, हे सुचत जातं. किंवा स्ट्रेस येण्यामागची काही लपलेली कारणं लक्षात येत जातात. म्हणजे एखाद्या लेखाचा अचानक स्ट्रेस येतो, तेव्हा नुसती डेडलाईन त्यामागचं कारण नाही, मुळात विषयच माझ्या आवडीचा नाही, किंवा त्याचा पुरेसा रिसर्च झालेला नाही हे लक्षात येतं. ऑनलाईन वर्कशॉपचा स्ट्रेस आला, तेव्हा माध्यम नवं आहे इतकंच त्यामागे नव्हतं, इंग्लिश किंवा मराठीतही फ़्लुएन्ट, प्रवाही संवाद साधणं जमेल का याची चिंता होती.

“थिंक ऑन पेपर” हा प्रकार एकंदरीतच मला जास्त सोपा आणि उपयोगी वाटतो.

एक महत्वाचं म्हणजे जर्नलिंग ही फ़क्त टू डू लिस्टचा सविस्तर प्रकार नाही हे लक्षात ठेवणे- ही एक रिफ्लेक्टींग ऎक्टीविटी आहे. त्यामुळे ते मी काय करायला हवं होतं, काय केलं यानी फ़ार क्लटर करण्यात अर्थ नाही.

माझ्या हॅबिट ट्रॅकरमधे जर्नलिंग इन्क्लुड केलं त्याचा नक्की फ़ायदा झाला. त्यामुळे अकाउंटेबिलिटी वाढली. या ग्रूपवर लिहित रहाणे हेही माझ्या दृष्टीने मी ठरवलेल्या गोष्टींची अकाउंटेबिलिटी तपासण्याकरता उपयोगी ठरले.  

अर्नेस्ट हेमिंग्वेची एक बेस्ट रायटींग टीप आहे, पर्सनल जर्नलिंगच्या बाबतीत मी ती लक्षात ठेवते“Write one true sentence.” 


 

  

 


Friday, May 3, 2019

झेन सापडतो तेव्हा..



एकदा लक्ष्मण श्रेष्ठांना त्यांच्या स्टुडिओत ते करणार असलेल्या पेंटींगची तयारी करताना पाहिलं होतं. पेंटींग टेबलवरुन आधी अतिशय हलक्या हातांनी त्यांनी एक कोणत्या तरी पक्ष्यांच्या पिसाचा कुंचा फ़िरवला, मग मऊ फ़डक्यानी टेबलाचा पृष्ठभाग पुसून काढला. त्यावर रंगांच्या ट्यूब्ज एकाशेजारी एक मांडून ठेवल्या. ब्रश ठेवलेला व्हास रिकामा करुन त्यातले हवे असलेले ब्रश, नाईफ़ बाजूला काढली, मग बाकीचे पुन्हा एकेक करुन भरुन ठेवले. संथ लयीतल्या हालचाली. स्टुडिओच्या दरवाजाजवळ लहानसा तेलाचा दिवा, वातावरणातला अरोमॅटीक मंद, चंदनी सुवास.. श्रेष्ठांचा चेहरा एरवीही बुद्धासारखा शांत असतो, त्यावेळी तर ते सखोल ध्यानमग्न मुद्रेत गेल्यासारखेच वाटले. प्रत्यक्ष पेंटींग करत असताना त्यांना बघण्याची संधी काही मिळाली नाही, तशी ते कुणालाच देत नाहीत, स्टुडिओत प्रवेश मिळाला हाच दुर्मिळ योग. त्यामुळे ध्यानाला बसण्याची तयारी करावी अशा श्रद्धने, एका लयीत केलेली पेंटींगची पूर्वतयारी पहाता आली.  
लक्ष्मण श्रेष्ठा हे गायतोंडेंचे शिष्य, त्यांच्यावर जपानी तत्वद्न्यानाचा, निसर्गदत्त महाराजांच्या झेन शिकवणीचा प्रभाव साहजिकच. पेंटींगही ते अशाच संथ, ठाम लयीत करत असणार.
याच्या उलट जॅक्सन पोलॉक झपाट्याने, व्हिगरसली पेंटींग करायचा, आडव्या कॅन्व्हासवर पेंट अक्षरश: ओतून तो पॅशनेटली पेंटींग पूर्ण करायचा. व्हिडिओमधला, हालचालींमधे कमालीचा वेग असलेला पोलॉक पेंटींग करताना दिसतो मात्र अक्षरश: समाधीत गेल्यासारखाच. आजूबाजूच्या जगाशी त्या क्षणांमधे त्याचं जणू काही नातंच नाहीये. ही एकाग्रता ध्यानमग्नतेपेक्षा वेगळी नाही.
वेगवान लयीतूनही झेन साध्य होतोच.   
गौर बसण्याच्या दिवशी माझ्या आईच्या हालचालींकडे पहात बसावेसे वाटे. अत्यंत मन लावून, सावकाशपणे ती एकेका गोष्टींची जमवाजमव करायची. गौरींचे रंगवलेले, गळ्यात काळ्या मंगळसुत्राची दुहेरी पोत घातलेले पितळी मुखवटे खणाच्या कापडांनी झाकून ठेवलेले, त्यांच्या शेजारी ताटात ओटीची तयारी करणे, गौरीला नेसवायच्या रेशमी साड्या हलकेच झटकून त्यांच्या नि-या सारख्या करुन ठेवणे, तबकात फ़ळे, फ़ुले, हळदकुंकवाची तयारी.. आई शांतपणे एकेक कामं करायची. एरवी तिच्या कामात झपाटा असे, पण त्यावेळी कसलीही घाई, गडबड नाही. सणाचा, नैवेद्याचा स्वयंपाक करतानाही ती अत्यंत हलक्या हातांनी वावरे. मराठीत त्याला’निगुतीने’ असा सुरेख शब्द आहे. एकही गोष्ट त्यादिवशी लवंडणार नाही, खाली सांडणार नाही, काही पडणार नाही; तशी काळजी घ्यावीच लागणार नाही अशा अदब हालचाली.  सकाळची लवकर, पहाटेचीच म्हणावी अशी वेळ असूनही आईच्या ओट्यापाशी वावरण्याची कसलीही चाहूल लागायची नाही. शिजलेल्या अन्नपदार्थांचा सात्विक सुवास तेवढा आसपास दरवळत राही.  
आमच्याकडे सुतारकामाला येणारे मिस्त्री, कामाला सुरुवात करण्याआधी, पिशवीतून हत्यारे बाहेर काढून त्यांना नमस्कार करणार. मग एकेक अवजार वर्तमानपत्राच्या दुहेरी कागदांवर सावकाश ठेवणार. डॉक्टर सर्जरी करताना जसे सावकाश, हलक्या हाताने एकेक शस्त्र हाताळतात, तसेच.
संपूर्ण एकाग्रता, मनाची शांतता असली की हालचालींमधे एक सावकाश डौल आपोआपच येतो
अंगणात पालथी मांडी घालून रांगोळीचा एकेक ठिपका उमटवणारे हात, काळजीपूर्वक रंग भरणारी बोटे, हातगाडीवर एकावर एक अलगदपणे संत्री रचणारा फ़ळवाला, दुकानात काचेच्या बरणीत देखणेपणाने ड्रायफ़्रूट्स रचणारा मुलगा.. हालचालींमधे लय साधली गेली की त्या कामात आपोआप सौंदर्य भरले जात असणार.
सकाळी लवकर उठून लिहायला बसायची सवय लागली आणि मग त्या शांत वेळी लिहिण्याची तयारी करताना मलाही आपोआप हे झेन सापडत गेले. ते पूर्ण सापडले नाही कदाचित, पण निदान जाणीव झाली. लिहायला बसायच्या जागेवर बैठे टेबल सेट करणे, पाठीमागे मोठा तक्क्या, हाताला टेकण म्हणून बाजूच्या भिंतीला लोड, त्यावर मऊ उशी, जवळ पाण्याची बाटली, अधूनमधून तोंडात टाकायला आवडतात म्हणून भाजलेल्या फ़्लॅक्स- सनफ़्लॉवर बियांची बाटली, हाताशी सारेगामा कारवां, प्लगपॉइन्टला चार्जर जोडणे, लॅन्डलाईन वाजली तर उठायला नको म्हणून कॉर्डलेस जवळ आणून ठेवणे.. अशी सगळी तयारी एकेक करुन करताना मनाची एकाग्रता आपोआप बिल्ट अप व्हायला लागते.
आपल्या कामाकडे रिच्युअल म्हणून, एक धार्मिक कर्म म्हणून पहाणा-यांना झेन वेगळा शिकायची गरजच नसते.    
झेनमधलं अजून एक तत्व मला फ़ार आवडतं.
रोजच्या दिवसातल्या वेळेची “माय टाईम”, आणि “वर्क टाईम” अशी विभागणी करु नका.
हे फ़ारच छान वाटलं. टू डू लिस्ट करताना लिहिण्याची कामे, घराची कामे, वैयक्तिक कामे अशा कॅटेगरी करुन लिहिणं त्रासदायकच आहे. तसंही दिवसभरात कामे पार पाडताना सगळं एकातएक होतंच. म्हणजे स्वयंपाक करताना कामाचे फोन करुन टाकणं वगैरे. त्यामुळे हे सुटसुटीत आणि प्रॅक्टीकल वाटले. पण अर्थातच झेनमधे हे इतकंही सोपं नाही. त्यांच्या मते स्वयंपाक करताना फ़क्त स्वयंपाकच करा. मन लावून, आनंद घेत. त्यावेळी फोन वगैरे नाही करायचा. मल्टीटास्कींग इस स्ट्रिक्टली नो नो.
तेव्हा झेन वे ऑफ़ वर्किंग आकर्षक आहे पण सोपे नाहीच.

Saturday, January 14, 2017

मेहफ़िल-ए-असीम

काही सुंदर मौके आपणहून तुमचं दार ठोठावतात.
मीरा दातार यांचा फोन आला उर्मिला सिरुर यांचा एक नवा कथासंग्रह पुस्तक मौजने काढला आहे, त्यानिमित्त त्यांच्या मुलीच्या शिवाजी पार्कच्या घरी एक अनौपचारिक कार्यक्रम करतो आहोत, येशील का?
"अर्थातच"- माझं उत्तर त्वरित होतं.

मीरा दातार म्हणजे चित्रकार पद्मा सहस्त्रबुद्धे यांची कन्या. दादरच्या मॉडेल आर्ट इन्स्टीट्यूटमधे प्रिन्सिपल आहेत, स्वत: अर्थातच चित्रकारही.

उर्मिला सिरुर यांचा या आधीचा, पहिला, कथासंग्रह ’कवडसे’. हा मी सहज निदान वीस वर्षांपूर्वी वाचला होता. फ़ार आवडला होता. स्वत:ची पुस्तके विकत घ्यायला सुरुवात केली होती नुकतीच. गौरी देशपांडे, सानिया, आशा बगे या नावांच्या यादीत या लेखीकेची भर पडली. मला जसं वाचायला आवडतं तसंच त्यांनी लिहिलेलं. सुंदर समकालिनता आणि साधी सरळ, कसलंही अवडंबर नसलेली भाषा, कथेचं बीज फ़ुलवत नेण्यातली सहजता.
त्यात एक कथा होती,  एका चित्रकार मुलीचा समोर बसवलेल्या न्यूड मॉडेलवरुन पेंटींग करतानाचा अनुभव वर्णन करणारी. त्या पेंटींग क्लासमधल्या अ‍ॅम्बियन्स, मानसिकता, रंगांचं पॅलेट.. असं सगळं इतकं वास्तव, तरल भाष्य होतं त्यात. मनात ठसली ती कथा. अजून इतरही कथा लक्षात राहिल्या, पण ही जास्त.

तीनेक वर्षांपूर्वी’चिन्ह’च्या ’नग्नता-चित्रातली, मनातली’ विशेषांकाच्या वेळी ’चिन्ह’च्या ब्लॉगवर या कथेच्या आठवणीचा उल्लेख होता. त्यावेळी उर्मिला सिरुर यांचा सतीश नाईकना फोन आला होता, ही कथा अजून कोणाला आठवते याचं त्यांना त्यावेळी आश्चर्य वाटलं होतं आणि अर्थातच आनंदही झाला होता.

माझ्याकडचा तो कथासंग्रह नंतर कधीतरी हरवला होता. कोणीतरी वाचायला नेला आणि परत आला नाही.
मधल्या काळात अधून मधून उर्मिला सिरुर नाव दिसायचं. एखाद्या दिवाळी अंकामधे एखादी कथा वाचली जायची, पण एकत्रित वाचलेल्या कथा जास्त परिणामकारकतेनं आणि सलगतेनं लक्षात रहातात,  दिवाळी अंकांच्या भाऊगर्दीत वाचलेलं नंतर फ़ार आठवत नाही, तसंच या कथांबद्दल झालं.

आता मीराचा फोन आला तेव्हा उर्मिला सिरुर यांना भेटण्याची उत्सुकता वाटली ती त्यांच्या आधीच्या कथांच्या आठवणींमुळे.

उर्मिला सिरुर आता ऐंशीच्या घरात सहज असाव्यात. पण मस्त टवटवीत, प्रसन्न व्यक्तिमत्व आणि वृत्ती. छानसा चुडीदार घातलेल्या सिरुर लहानशा, तरुण मुलीसारख्याच वाटल्या.
"अगं माझं हे नाव म्हणजे ’बुरखा’ आहे, माहितेय का तुला?" गप्पांची सुरुवातच अशी मजेनी झाली.
इतकं ख-यासारखं वाटणारं टोपण नाव, मला अर्थातच शंकाही का यावी?
माझ्या चेह-यावरचं आश्चर्य पाहून त्या मिश्किल हसत म्हणाल्या, "माझ्या ओळखीची एक उर्मिला होती, उंच, सडसडीत बांध्याची, लांब केसांची. माझी उंची लहानशी, मग वाटलं लिहिताना तिचंच नाव घ्यावं. छान वाटलं वेगळ्या नावानी लिहिताना. मोकळेपणानी लिहिता आलं, आणि शिवाय नव-याच्या ओळखीतल्या लोकांना मी माझ्या कथेत घ्यायचे तेव्हा त्यालाही कानकोंडं व्हायला नको असा विचार होता. मग सवयच लागली या बुरख्याची"
मलाही हसायला आलं हे ऐकताना. पण मग ’सिरुर’ हे आडनाव कुठलं?
तर म्हणाल्या.. असंच छान लय वाटली या आडनावाला. शिवाय एक सिरुर नावाचे चित्रकार होते, किर्लोस्कर, स्त्रीमधे त्यांची चित्रं यायची, ती आवडायची. म्हणून घेतलं."
आणि मग एअर इंडियात पायलट असलेल्या आपल्या नव-याला एकदा फ़्लाइटमधे दिलीप चित्रेंनी कशी मिस्टर सिरुर अशी हाक मारली याची आठवण काढून उर्मिला खूप हसतात.

उर्मिला सिरुर यांच्या या नव्या ’असीम’ नावाच्या कथासंग्रहाच्या मुखपृष्ठावर पद्मा सहस्त्रबुद्धेंचं सुंदर पेंटींग आहे. निळ्या, हिरव्या लाटांचा असीम समुद्र.. खूप देखणं दिसतय कव्हरवर.
"पद्मा आणि मी मॉडेल आर्टला एकत्र चित्रकला शिकलो,  तिच्याइतकी सुंदर चित्रं काढणं काही मला जमणार नव्हतं, म्हणून मी मग त्या भानगडीत न पडता असं काहीबाही लिहायला लागले." उर्मिला सिरुर सांगतात, "पहिल्या कथासंग्रहावरचं चित्रं मात्र मीच काढलं होतं." दोघींची छान मैत्री अजूनही आहे.


बाजूच्याच टेबलावर दोन सुंदर शिल्प असतात, आणि एक बस्ट.
"ही आईने बनवली आहेत" किरण सांगते. "आई स्कल्प्टर आहे, पण घरात या सगळ्याचा मोठा पसारा घालणं नकोसं वाटलं तिला, शिवाय आमच्या घरी माणसंही खूप, ये जा सारखी चाले. इथे जवळच रहाते आई. तीन खोल्यांच्या फ़्लॅटमधे स्कल्पचर्सचा सेट अप करणं अवघडच."
किरण मोडक स्वत:ही छान सिरॅमिक आर्टिस्ट आहेत.

आम्ही गप्पा मारत असताना मग इतर निमंत्रितही येतात. मौजेचे संजय भागवत, मोनिका गजेन्द्रगडकर आणि त्यांची आई, रामदास आणि लैलाताई भटकळ, माणिक वालावलकर, नीलम देसाई.. शिवाय उर्मिला सिरुर यांचे जवळचे आप्तस्वकीय, जावई, मित्र-मैत्रीणी.. मग ब-याच गप्पा होतात. ललिता पटवर्धन येऊ शकल्या नसतात त्याबद्दल उर्मिला सिरुरना वाईट वाटतं. राम पटवर्धनांच्या घरी कथांवर कशी छान डिस्कशन्स व्हायची त्याच्या आठवणी निघतात. इतर पुस्तकं, लेखक, चित्रप्रदर्शनं.. छान गप्पा, खाणंपिणं,.  प्रसन्न आणि निवांत संध्याकाळ.

मनस्वीपणे, स्वत:ला हवं ते, हवं तेव्हाच, मोजकं पण दर्जेदार लिहिणारी, कलासक्त वृत्तीची एक आता वयाने परिपक्व झालेली लेखिका, तिच्या लिहिण्याबद्दल, तिच्या बद्दल आस्था बाळगणारे साहित्यिक, कलाप्रेमी वृत्तीची मोजकी पण जवळची माणसं सोबत.. छान रसायन जमून आलं होतं.

उर्मिला सिरुर माझ्या आठवणीत राहिलेल्या ’न्यूड’ कथेबद्दल बोलताना म्हणाल्या, "अगं, मला वाटलेलं, इतका वेगळा, काहीसा धाडसी विषय मांडलाय मी कथेतून.. खूप नाही, पण ब-यापैकी चर्चा होईल, पण फ़ार कोणी बोललच नाही कथेवर, माझ्यापर्यंत तिच्यावरचा प्रतिसाद आलाच नाही."

ती कथा पोचली होती त्यापेक्षाही जास्त हे बोलणं पोचलं एकदम आत्ता माझ्यापर्यंत. पोचलं काय, टोचलंच. लेखकाला आपण जे लिहिलं त्याबद्दल कोणी बोललेलं, त्यावर चर्चा झालेली, बरं-वाईट उच्च्चारलेलं, कौतुक केलेलं, कसं-कधी सुचलं असं काहीबाही विचारलेलं किती मनापासून हवं असतं हे मलाही माहित होतं आता.
आणि वाचक किती आळशी असतो. फ़ार क्वचित तो लेखकापर्यंत पोचतो हेही. मीही त्यापैकीच एक.
मी का नाही तेव्हा, जेव्हा ती कथा इतकी मनापासून आवडली होती तेव्हा जरा धडपड करुन लेखीकेपर्यंत पोचले तिला त्याबद्दल सांगायला?
आता सांगता आलं याबद्दल माझेच आभार मानून टाकते मग मी जिना उतरताना.









Saturday, December 3, 2016

म्युझियम डेज..

एक संदर्भ शोधण्याकरता मी नोटबुक्स, डाय-यांची उलथापालथ करत होते त्यावेळी मला २०१२ मधलं आर्ट जर्नल मिळालं. २०१२ च्या जुलैमधे मी डॉ. भाऊ दाजी लाड म्युझियममधे त्याच वर्षी सुरु झालेल्या "मॉडर्न ऎन्ड कंटेम्पररी इंडियन आर्ट हिस्टरी" या पोस्ट ग्रॅड कोर्सकरता प्रवेश घेतला होता. कोर्स शुक्रवार-शनिवार-रविवार असे तीन दिवस असायचा.  शुक्रवार-शनिवार लेक्चर्स, त्यात शुक्रवारी इन-हाऊस फ़ॅकल्टी आणि शनिवारी एक्स्टर्नल फ़ॅकल्टी, आणि रविवारी आर्ट गॅलरी व्हिजिट्स, शोज- एक्झिबिशन्स वगैरे. 
हा कोर्स करत असताना मी एका आर्ट मॅगझिनचं काम करत होते, शिवाय एका दैनिकाकरता आर्ट कॉलम लिहायचे. बाकी इतर लेखन, फ़्रीलान्स असाइन्मेन्ट्स वगैरे असायच्याच. त्यामुळे सुरुवातीला प्रवेश घेतल्यावर सहज होऊन जाईल असं वाटलेला हा कोर्स वेळेच्या दृष्टीने फ़ारच हेक्टीक ठरला. घरी मुलींचं शाळा-कॉलेज, नव-याचे परदेश दौरे हे सगळंही त्यातच. अक्षरश: जीवतोड धावपळ झाली ती दीड वर्षं. पण कोर्स अत्यंत  इंटरेस्टींग होता यात वादच नाही. एकही लेक्चर बुडवू नये असं वाटायचं. तस्निम मेहतानी कोर्स डिझाईन करताना खूप विचार केला होता. मुंबईत अशा त-हेचा हा पहिलाच कोर्स होत होता त्यामुळे त्या दृष्टीनेही महत्व होतं. प्रोफ़ेशनल पद्धतीने, ब्रिटिश म्युझियममधे असलेल्या अशाच त-हेच्या कोर्सच्या अभ्यासक्रमावर बेतलेला होता. कोर्सची फ़ी ५० हजार, म्हणजे तशी तगडीच होती. बडोदा, जेएनयू, शांतीनिकेतन, बंगलोर, लंडन, अमेरिका सगळीकडून फ़ॅकल्टीज बोलावलेल्या होत्या. 
म्युझियममधला प्रत्येक क्षण संस्मरणीय ठरला. या आधी कधीही इतक्या जवळून म्युझियम अनुभवलं नव्हतं. 
तर आता अचानक हातात आलेलं आर्ट जर्नल चाळत असताना त्या कोर्समधलं प्रत्येक लेक्चर आठवायला लागलं. 
कोर्स पूर्ण झाल्यावर त्याचा नेमका काय फ़ायदा झाला वगैरे सांगता यायचं नाही, कारण एकतर मला नव्याने कोणतीही करिअर सुरु करायची नव्हती. माझी कलाविषयक जाण एकंदरीत वाढावी इतकाच उद्देश हा कोर्स करण्यामागे होता. माझी ’चित्रभाषा’ सुधारायला याचा फ़ायदा निश्चित झाला असं आता म्हणता येतय.
तर आता जमेल तसे आर्ट जर्नलमधे नोंदवलेले म्युझियम डेज या ब्लॉगवर क्रॉनिकल करावे असा विचार करते आहे. जरा मजा..

Thursday, November 3, 2016

लख्ख

एखादा क्षण लख्ख दिसतो. त्याच्या आजूबाजूच्या सामान्य क्षणांच्या गर्दीतून तो उठून दिसतो, झळाळतो. नेमकं काय करायला हवं, काय नको याची जाणीव तो क्षण करुन देतो.  लखलखत्या माणकासारखा हा क्षण घट्ट जवळ पकडून ठेवायचा. पुढच्या ब-याच वर्षांची बेगमी करुन देणारा हा क्षण.

Thursday, October 20, 2016

दीड दिवस आणि पाऊण रात्र घालवूनही हातातलं काम संपलं नाही, शिवाय त्यात आणखी कॉम्प्लिकेशन्स व्हायला लागले, सकाळी तर ते अजूनच वाढायचं चिन्ह दिसलं, स्ट्रेस आला तेव्हा सरळ उठले आणि लॅपटॉप घेऊन बाहेर पडले, अजून दोघी मैत्रीणी ज्या त्यांच्याही कामाच्या प्रेशरखाली वैतागल्या आहेत त्यांना जॉइन झाले. मग आम्ही तिघी मिळून जवळच्या मॉलमधे लंच केलं आणि मग एकत्र बसून आपापली कामं केली. सोबत गप्पा आणि चहा आणि गाणी. तिघींच्याही डोक्यावरचं कामाचं प्रेशर झटकन निघून गेलं.
फ़्रीलान्सिंग करताना कामाचं, स्वत:च्या वेळेचं कितीही प्रिय स्वातंत्र्य असलं तरी ऑफ़िसमधल्या कम्युनिटी शेअरिंगच्या फ़ायद्यांना पर्याय नाही हे लक्षात आलं.

Monday, October 17, 2016

मी एक स्वार्थी वाचक

वाचन आणि पुस्तके संदर्भातल्या एका ग्रूपवर  Why do you read? या प्रश्नाला वाचकांनी I can not leave without books पासून I' d go insane if i didn't पर्यंत उत्तरे दिलेली वाचली. आणि आपण वाचन या प्रक्रियेत माझ्यापुरते बरेच इव्हॉल्व झाल्याचं जाणवलं. कोणे एके काळी मी सुद्धा अशीच निरागस उत्तरे दिली असावीत. एकतर पुस्तक वाचनाशिवाय मी आरामात दिवसेंदिवस जगू शकते हे अनुभवाअंती लक्षात आलय. 
दुसरं त्यातून निर्भेळ आनंद, करमणूक मिळवण्याची माझी कपॅसिटीच काहीशी कमी झाल्याने जोवर वेगळं काहीतरी मिळत नाही तोवर मी हातातलं पुस्तक वाचतच नाही हे लक्षात आलय. त्यामुळे माझ्यापुरती वाचन ही एक अत्यंत स्वार्थी गोष्ट झालीय. आता हे ’वेगळं काहीतरी’ मिळण्याचा स्वार्थीपणा कोणता? तर ते म्हणजे जोवर ’मला आवडलं असतं अशा प्रकारचं लिहायला’ अशी प्रतिक्रिया माझ्या मनात सुरुवातीच्या काही पानांतच किंवा त्याही आधी ब्लर्ब वाचूनच  उमटत नाही किंवा ’माझ्या लिहिण्याच्या जतकुळीला मिळतं जुळतं’ असं वाटत नाही तोवर मी पुस्तकाची पानही उलटायच्या भानगडीत पडत नाही. थोडक्यात  माझ्या स्वत:च्या लेखनाला वाचनातून काहीतरी प्रेरणा मिळणं, ट्रीगर मिळणं, मला लिहावसं वाटायला लागणं मस्ट आहे.